Is het Frankrijk, Lapland of zijn we ergens in Friesland beland? Het landschap van Småland, in het zuiden van Zweden, verrast elke keer weer met een nieuwe verschijning.

Het Lapland van Småland

Met gids Erika lopen we op knalrode ‘tennisrackets’ door een stil landschap dat golft onder onze voeten. Nationaal Park Store Mosse (iets ten noordwesten van de stad Värnamo) is een duizenden jaren oud hoogveengebied. “Dit is een stukje Lapland in het zuiden van Zweden”, vertelt ze. De natuur hier is te vergelijken is met die in het hoge noorden. “Met meer dan 25 soorten mos, vleesetende plantjes, bossen en kleine boompjes, net als in Lapland”, somt Erika op. We lopen op de bodem van een oud meer, dat grotendeels is opgedroogd maar nog steeds ‘nat’ is. Onder onze voeten bevindt zich een vijf meter dik pakket van afgestorven veenmos. Erika bukt, stroopt haar mouw op, steekt haar arm moeiteloos in het zompige land en tovert een handvol smurrie tevoorschijn. “Kijk”, zegt ze. “Dit is minstens driehonderd jaar oude turf.”

We wandelen al een tijdje over een landschap dat oneindig groot lijkt. Door het hele natuurgebied (achtduizend hectare groot) lopen houten vlonders maar je mag ook van het pad afwijken. Sneeuwschoenen zijn dan onontbeerlijk, zonder zak je weg in het zachte veen. “En nauwelijks bereik hier, dus hulp kun je niet bellen”, lacht Erika. We lopen naar een hoger gedeelte in het landschap. Het is een zandrug, ontstaan in de ijstijd en waar duizenden jaren geleden de eerste bewoners al gebruik van maakten om met droge voeten van a naar b te komen. Boven op de zandrug gaan we even zitten. Erika pakt uit haar rugzak een thermoskan koffie en een paar kaneelbroodjes: “Tijd voor fika”. Tijdens dit Zweedse rustmomentje laten we de indrukken van dit bijzondere stukje ‘Lapland’ nog even op ons inwerken.

Het Frankrijk van Småland

We logeren we een nachtje op een eeuwenoud landgoed: Wallby Säteri in het noorden van Småland. De omgeving is heuvelachtig, weilanden afgewisseld met bomen, hier en daar een klein nederzettinkje. Het is net Frankrijk, maar dan met meren. Ze noemen het hier ook wel de tuin van Småland en een stukje noordelijker, waar het nog heuvelachtiger is, de ‘highlands’. Ook Wallby ligt aan een meer. De familie Nyman vist hier al generaties lang naar rivierkreeften. Vroeger, toen Zweden nog een arm land was, brachten de kreeften geld in het laatje. Ze werden ook het wel het ‘zwarte goud’ genoemd. Die beestjes spelen elk jaar in augustus en september de hoofdrol tijdens het Zweedse kreeftenfeest, waarbij ook gezang, alcohol, feestkleren en feesthoedjes horen. Voor het feest zijn we te vroeg, maar gevist wordt er al wel. We wandelen en fietsen over de rustige wegen en picknicken aan een van de meren. ’s Ochtends in alle vroegte worden de getrakteerd op een geweldige zonsopkomst en ’s avonds genieten we mee van de verse vangst.

Thuis van Vikingen

Hoe divers dit zuidelijke stukje Zweden is, ontdekken we de volgende dag, als we naar Nationaal Park Åsnen rijden. Dit natuurgebied ten zuiden van Växjö bestaat uit een aantal meren met meer dan duizend eilanden. We belanden via een brug op het eiland Getnö Gård, midden in het nationaal park. Een eiland waar de Vikingen zich ook al thuis voelden. En waar Ingrid Olssen en haar familie al ruim vijftig jaar eigenaar van zijn, een camping runnen en excursies organiseren. Al sinds 1320 wonen mensen op dit eiland, zo vertelt Ingrid ons, die ervan overtuigd is dat ze afstamt van de Vikingen. Gezien haar stoere gelaatsuitdrukking en hoogblonde haren geloven we dat meteen.

Het Friesland van Småland

De gasten die nu op het eiland zijn, komen er voor de natuur en de rust. Om te vissen, elanden en te spotten of met een boot of kano eropuit te gaan. Ingrid neemt ons mee op visarend-safari. En dat betekent met een boot het water op, loeren door de verrekijker en hopen op het spotten van een van de majestueuze vogels die hier leven. Hoewel dit vele malen groter is, lijkt het een beetje op het Friese Lauwersmeer: water, natuur, stilte en grote roofvogels. Alleen een zwemmende eland zullen we in het Lauwersmeer niet zo snel tegenkomen. Na een paar uur op het water en een stel visarenden verder legt Ingrid de boot even stil. Uit het kleine voorondertje sleept ze een tas met een thermoskan koffie en een stapel kaneelbroodjes: “Tijd voor fika”. Het zuiden van Zweden mag dan wat landschap betreft heel divers zijn, deze Zweedse gewoonte is overal hetzelfde.

Fika

Een typisch Zweeds fenomeen. Het is meer dan koffie-met-iets-lekkers.  Mijn favoriet: de kanelbulle. Fika is ook een moment van bezinning, reflectie, verbinding en rust.

Het eetbare landschap

In 2019 lanceerde Zweden ‘het eetbare landschap’. In de bossen, meren en velden van Zweden is gezond, natuurlijk voedsel te vinden: bessen, wortels, paddenstoelen, vissen en schaaldieren. Om maar wat te noemen. In samenwerking met onder meer boerenbedrijven en chef koks is van het landschap het grootste restaurant ter wereld gemaakt. Dit is mede mogelijk dankzij het Allemansrätten, het allemansrecht, wat inhoudt dat je overal in Zweden mag plukken en vissen. Ook op landerijen en bij meren die in particulier bezit zijn. Zolang je de natuur maar niet vernield en de privacy van landeigenaren respecteert. Je kunt op verschillende manieren meedoen aan ‘het eetbare landschap’. Zelfstandig of onder begeleiding van een boer of gids. Het eten verzamelen, koken en eten doe je in de natuur, aan een van de tafels die op twintig locaties in het land staan opgesteld, waaronder vier in Småland. Wij waren bij Kastenbergs Gård. Daar zit ook een boerderijwinkel waar je de lekkerste lokale producten kunt kopen.

Småland heeft niet alleen fraaie landschappen en natuur, het staat ook bekend om het meubel- en glasdesign.