Tot begin twintigste eeuw bestond de Noorse stad Ålesund uit houten huizen. Maar 120 jaar geleden, in de nacht van 22 op 23 januari 1904, raakten de tienduizend inwoners alles kwijt. Een brand, aangewakkerd door een zuidwesterstorm, verwoestte bijna alle huizen. In drie jaar tijd werd de stad herbouwd. Uit de as herrezen stenen huizen in de stijl van art nouveau. Maar wel met een knipoog naar de Vikingen, ontdekte ik.

Vikingen houden vanaf hoogte een oogje in het zeil. Foto: Alfred Lupke

Uitzicht over Ålesund vanaf de Asksla

Het is even een klimmetje, maar als we via het stadspark al zigzaggend ruim vierhonderd treden hogerop zijn aangekomen op ‘stadsberg’ Aksla, is het uitzicht een fraaie beloning. De stad Ålesund ligt uitgestrekt over vier eilanden (Aspøya, Nørvøya, Heissa en Oksnøya), tussen de uitlopers van de fjorden en omringd door talloze eilandjes. De kleurrijke panden langs de binnenhaven – voormalige vispakhuizen – zijn zelfs van deze hoogte niet te missen.

Kleurrijke vispakhuizen langs de haven van Ålesund.

Ålesund is een stad die wel wat van je conditie vraagt. Het is trap op, trap af, colletjes hier en daar en zo nu en dan een vals plat, met de beklimming van de Aksla als hoogtepunt. Locals als gids Sidsel, hoewel al een tijdje gepensioneerd, draaien er hun hand niet voor om. Bergop-bergaf zit gewoon in hun DNA. Terwijl wij nog ‘een foto maken’ – oftewel op adem komen – staat Sidsel alweer verderop te wachten.

Art nouveau, overal waar je kijkt

Nu is het maken van foto’s niet echt een smoes, want het een na het andere fraaie art-nouveaupand komt voorbij, gebouwd in de jaren na de grote brand in 1904. Bij die brand, waarbij zo’n achthonderdvijftig panden verwoest werden, kwam overigens maar één persoon om het leven. De behoefte aan nieuwbouw was na de brand zeer urgent, aangezien praktisch alle tienduizend inwoners van toen de ramp overleefden.

Art Nouveau was begin twintigste eeuw een populaire bouwstijl.

Elk huis zijn eigen karakter

Wat ze hier in drie jaar tijd hebben neergezet, is bijna een wonder. Geen ‘one size fits all’-bouw, maar werkelijk elk pand is anders, vertelt Sidsel als we door Kongens Gate, een van de hoofdstraten in de binnenstad lopen: “Elk huis heeft zijn eigen karakter. In het begin waren ze allemaal grijs, maar daarna mochten de bewoners hun pand een pastelkleur geven”.

Aan Kongens Gate staan de art-nouveaupanden zij aan zij.

Eerbetoon aan de Vikingen in Ålesund

Dat Ålesund zo snel kon worden herbouwd – in drie jaar zo’n zeshonderd panden – had onder meer te maken met het feit dat er veel hulp uit het buitenland kwam en dat er in en rond de hoofdstad Oslo een enorme werkloosheid heerste. Ambachtslieden vanuit die regio kwamen massaal naar Ålesund om mee te helpen aan de wederopbouw. De kunststroming die rond 1900 populair was, art nouveau ook wel jugendstil genoemd, inspireerde ook architecten, zo is duidelijk te zien in Ålesund. “Maar wel met een Noorse knipoog, als eerbetoon aan onze geschiedenis en onze voorouders, de Vikingen”, vult Sidsel aan.

Onder de art nouveau versieringen prijkt een Vikinghoofd.

Kijk vooral naar boven

Zo komen alle bouwmaterialen uit Noorwegen: de muren en gevels zijn gemaakt van marmer en natuursteen en op de daken ligt Noors leisteen. Ook in de uitvoering zijn Noorse invloeden te zien: het marmer is vaak niet gepolijst, maar juist grof en ruw gehouden. “Kijk vooral ook naar boven”, adviseert Sidsel. We zien afbeeldingen van Vikinghoofden bovenin gevels en boven deurposten en de versiersels van Vikingsschepen komen terug in pilaren.

Een art-nouveaupand uitgevoerd in Noorse steen.

Klipvis – ook de Vikingen waren er dol op

Als we even later voor Hotel 1904 staan, neemt Sidsel ons mee naar binnen. ,,Dit móet je beslist even zien. Dit was het eerste hotel dat na de brand werd gebouwd en bijna alles is nog in originele staat.” Het hotel is een van de vele fraaie art-nouveaupanden die Ålesund rijk is. We komen ’s avonds bij van alle indrukken in een restaurant aan de Apothekergata, waar we tussen de enorme hanenbalken van het voormalige vispakhuis onze eerste klipvis eten. Een maaltje waar de Vikingen ook al raad mee wisten.

De haven van Ålesund met de Aksla op de achtergrond.

👉 Lees meer over Hotel 1904

Met de boot van Ålesund naar de Hjørundfjord

De geschiedenis van Ålesund mag dan redelijk recent zijn, het fjordenlandschap waarin de stad ligt, is miljoenen jaren oud. Hier is geen architect aan te pas gekomen, alleen Moeder Natuur. Rivieren en gletsjers hebben dit landschap in zo’n vier miljoen jaar gebeeldhouwd. Hoe imposant dat is, ervaren we tijdens een boottocht door de fjorden vanuit de haven van Ålesund. En dan te bedenken dat dit nog maar het ‘topje van de ijsberg’ is, want de rotsen gaan honderden meters onder water door.

Bijzondere ervaring: met een boot door de fjorden bij Ålesund.

De Viking Highway door de fjorden

Een tocht naar het dorpje Geiranger door de beroemde Geirangerfjord met de watervallen is heel populair, ook onder de vele cruisetoeristen die in de stad zijn aangemeerd. Wij kiezen dit keer voor een minder druk, maar des te interessantere boottocht – met een kleinere boot –  over een andere ‘Viking Highway’, de Hjørundfjord. Millennialang was varen of roeien namelijk de enige manier om van A naar B te komen.

Over de Viking Highway. Foto Oddger Visnes

Fjord vol verhalen

Øye is min of meer het eindpunt van de Hjørundfjord.

Tijdens de boottocht over de Hjørundfjord zien we allerlei kleine dorpjes en zowaar hier een daar een waterval. Hier wonen sinds mensenheugenis boeren en vissers. Elk dorp en gehucht heeft zijn verhaal. Zoals in Øye, aan het eindpunt van de fjord. Een paar huizen én een groot hotel dat zo in een Sherlock Holmes-boek of -film kan figureren. Talloze internationale celebraties en koninklijke hoogheden hebben in Hotel Union overnacht, waaronder de Nederlandse koningin Wilhelmina, ontdekker Roald Amundsen en auteur Arthur Conan Doyle, die hier vast inspiratie voor zijn boeken opdeed.

Hotel Union in Oye aan het eind van de Hjørundfjord.

Geen tranendal in Trandal

Op de terugweg stopt de boot op verzoek ook bij het dorpje Trandal. Wij stappen af, de boot vaart terug naar Ålesund en zal ons later die dag weer oppikken. Trandal is een vlekje op de kaart, maar ‘wereldberoemd’ dankzij het jaarlijkse bluesfestival én de schommel boven de fjord bij Christian Gaard. In deze eeuwenoude boerderij woont de familie Storeide al negen generaties lang.

Schommelen boven het Hjørundfjord bij Christiaan Gaard in Trandal.

Boeren doen ze niet meer, ze bestieren nu een café en restaurant in de boerderij. Niet alleen ‘bootjesmensen’ komen hier langs, fietsers en wandelaars nestelen zich ook graag binnen of buiten op het terras met geweldig uitzicht over de fjord. Of boeken een nachtje in een van de kamers.

Christian Gaard aan de Hjørundfjord.

Na de heerlijke lunch maken we nog een hike door de omgeving en gaan nog even snel op de schommel voor die ene foto voordat de  ‘taxi’ ons weer komt oppikken. Even later stappen we weer aan boord van de Cruise-Service die ons bij een prachtige zonsondergang na anderhalf uur varen over de Viking Highway weer in de haven van Ålesund afzet. Wat een inspittend besluit van onze citytrip naar Ålesund, stad van de art nouveau.

Cruise Service vaart met kleine boten die dieper in fjorden kunnen komen.

Wat (nog meer) te doen en bezienswaardigheden in Ålesund

Ålesund wordt door kenners gezien als een van de mooiste steden van Noorwegen. KLM vliegt rechtstreeks naar deze Noorse stad, zodat je binnen twee uur tussen de fjorden staat. Naast mooie art nouveau-panden, biedt Ålesund meer bezienswaardigheden. Dit zijn mijn aanraders:

• Het Jugendstilsenteret is een museum en tevens een Nationaal Centrum Art Nouveau. Het centrum is gehuisvest in een oude apotheek, een van de oudste panden van Ålesund. Ga vooral de ‘tijdmachine’ in die je terugbrengt naar de tijd voor, tijdens en na de brand in 1904. Naast het Jugendstilsenteret zit Kube, het museum voor moderne kunst.

Het Jugendstilsenteret is gehuisvest in de oude apotheek.

• Ålesund telt meerdere koffie-cafés. Dat heeft alles te maken met het feit dat ze hier al decennialang een serieuze koffiecultuur hebben en zelfs barista’s voortbrengen die op wereldniveau scoren. Breng vooral een bezoek aan de koffiebranderij Jacu, Dråpe Kaffehus of Racoon Coffee and more.
• In het fjordenlandschap buiten Ålesund ligt ’s winters een dik pak sneeuw. Er zijn dan ook meerdere skigebieden, onder meer in de Sunnmøre Alpen. Strandafjellet is het grootste skigebied. Ook kun je in het fjordenlandschap ‘avonturieren’ en hiken, of zoals de Noren het zeggen: Go Viking (in plaats van hiking).

Het stadswapen van Ålesund.

MEER LEESVOER OVER SCANDINAVIË

• Zo mooi is deze Noorse filmlocatie
• IKEA in de sneeuw
• Op je bucketlist: een husky safari
• In de ballenbak van Zweden