Je kunt het zo gek niet bedenken, of de Friezen hebben er wel een Elfstedentocht omheen bedacht. In 1909 werd er voor het eerst langs de elf steden van Friesland geschaatst. Tegenwoordig wordt de tweehonderd kilometer ook op allerlei andere manieren bedwongen. Kunstzinnig bijvoorbeeld, langs elf fonteinen die tezamen één kunstwerk vormen. In 2018 was Leeuwarden/Fryslân Culturele Hoofdstad van Europa. Ter ere daarvan werd 11 fountains ontwikkeld.

11 fountains – Elfstedentocht en symbool van ‘mienskip’

Elf fonteinen, in elke Friese stad een. Tezamen vormen ze het kunstwerk 11fountains en symboliseren ze het gevoel van gemeenschap, ‘mienskip’, in Friesland. Immers: een fontein trekt altijd mensen aan, brengt mensen samen. Dat is nu eenmaal kenmerkend van water in het algemeen. En laat water in Friesland een belangrijk element zijn en je begrijpt de achterliggende gedachte van dit kunstwerk. Hoewel 11fountains één kunstwerk is, vertonen de fonteinen onderling geen enkele overeenkomst. Op het water na, dan.

Elfstedentocht langs 11 fonteinen

Elke stad heeft de fontein gekregen die – volgens de creatieve vertaling van de desbetreffende kunstenaar – bij het karakter van de stad past. Het begrip ‘fontein’ heeft er in elk geval elf interpretaties bij gekregen. Elf kunstwerken die Friesland in het algemeen en de afzonderlijke steden in het bijzonder een culturele impuls geven. Natuurlijk: over smaak valt niet te twisten. Niet iedereen kan alles mooi vinden. Dat hoeft ook niet. De aanloop was dan ook niet altijd gemakkelijk. Maar als je nu door een van de steden loopt, proef je de trots. Bewoners wijzen de weg en vertellen spontaan iets over ‘hun’ fontein. Want of je het nu mooi of lelijk vindt: bijzonder is het wel, deze Elfstedentocht.

1 Leeuwarden

De fontein ‘Love’ van de Spaanse beeldhouwer Jaume Plensa is een blikvanger van jewelste, zo pal voor het station van Leeuwarden. De twee enorme kinderhoofden staan dromerig in een mist die doet denken aan de mistflarden over de Friese weilanden.

2 Sneek

Ga er maar even voor zitten, want de Fontein van Fortuna doet er een halve minuut over om zijn rondje te draaien. De manspersoon draagt de Hoorn des Overvloeds waar water uit stroomt. Het kunstwerk van Stephan Balkenhol symboliseert de onvoorspelbaarheid van materiële welstand, van voor- en tegenspoed. Niet zoveel geduld? Bekijk de fontein >>> Fast Forward 🙂

3 IJlst

De meest kleurrijke fontein is die van Shinji Ohmaki.  Met zijn ‘Onsterfelijke bloemen – Rikka’ verbindt de kunstenaar Friese stinsenplanten (IJlst is ooit uit een stins ontstaan) met de Japanse bloemschikkunst ikebana. Het is een eerbetoon aan de eeuwige cyclus van leven en dood in de natuur.

TIP: Als je dan toch in IJlst bent, bezoek dan ook Houtstad IJlst.

4 Sloten

Een stapel wateremmers, een man, een meisje en een kievit. Fontein Kievit van Lucy en Jorge Orta is een en al symboliek. Belangrijkste boodschap: we moeten zuinig zijn op (schoon) water, het is dé bron van het leven. De kievit staat symbool voor de weidevogels die steeds minder in het Friese landschap te zien zijn.

5 Stavoren

De Visfontein in op een warme zomerdag een ware verfrissing. Je mag pootjebaden of in de opengesperde bek van de vis gaan zitten. Het kunstwerk van Mark Dion symboliseert de visserij van weleer in Stavoren op Pieter Bruegel-achtige wijze.

6 Hindeloopen

Tussen twee enorme geweien staat een boomstronk met daarin ‘paradijsvogels’ die al waterspugend met elkaar ‘praten’. De fontein ‘Flora en Fauna’ van kunstenares Shen Yuan verwijst naar het stadswapen. De kleuren van de vogels naar de schilderkunst waar Hindeloopen zo beroemd om is.

7 Workum

De leukste douche van Friesland vind je in Workum. Fontein de Woeste Leeuwen van Cornelia Parker verleid je om op een warme dag even af te koelen onder de sproeiende poten van de leeuwen die ook op het wapenschild van de stad te zien zijn.

8 Bolsward

In hartje Bolsward loop je tegen een soort gedrongen Batman die water spuwt aan. De fontein van Johan Creten doet denken aan figuren die je boven op kerken ziet, zogeheten gargouilles. Niet zo gek dus dat deze Vleermuis pal voor de Broerekerk staat. Als ‘beschermheer’.

9 Harlingen

Je moet een beetje geluk hebben én een beetje geduld. Fontein De Walvis in de Willemshaven is het best zichtbaar bij eb. En elke zeven minuten spuit hij hoog de lucht in. Het kunstwerk van Jennifer Allorca en Guillermo Calzadilla verwijst naar het verleden van Harlingen en waarschuwt tegelijkertijd voor de invloed van de mens op de natuur.

10 Franeker

Eise Eisinga is bekend van zijn planetarium. Maar Franeker had nóg een beroemdheid: Oort. Kunstenaar Jean-Michel Othoniel eert de astronoom met zijn interpretatie van de Oortwolk. De fontein staat naast de Martinikerk.

11 Dokkum

Je moet de IJsfontein van Birthe Leemeijer echt even aanraken. Pas dan voel je dat het écht ijs is. Een beeld met een boodschap, want de kunstenares verwijst met dit werk naar de opwarming van de aarde en het smelten van de ijskappen.

Doe alvast wat inspiratie met deze mooie sfeerbeelden!

Ssst… niet verder vertellen

Wist je dat Friesland op nummer 3 in de Lonely Planet’s Best in Europe 2018-lijst staat? Ook de New York Times is lovend over Friesland en zette de Waddeneilanden op nummer 30 in hun lijst ’52 places to go in 2019′. Maar ik roep dit niet te hard, voordat je het weet is Friesland een tweede Amsterdam, Venetië of Santorini.

Elfstedentocht – daar smaakt naar meer

Om deze Elfstedentocht te kunnen volbrengen, heb je natuurlijk wel persoonlijke ‘brandstof’ nodig. Hier heb ik heerlijk bijgetankt:
Lazy Lemon aan het Ruiterskwartier, centrum Leeuwarden
Markt 23 op het gezellige terras in hartje Sneek
Royaal Belegd met uitzicht op de Waterpoort in Sneek
De Mallemok in het kleinste stadje van Friesland: Sloten

Met een gids de Elfstedentocht volbrengen

Tijdens een deel van deze Elfstedentocht langs Friese fonteinen ben ik begeleid door Ted Hobma. Hij is gids bij de Frisian Guide Agency en een enthousiaste verteller – over veel meer dan de fonteinen alleen. Dat stukje context zorgde ervoor dat ik met nog meer bewondering naar de fonteinen en de steden ging kijken. Een aanrader.